Upadłość konsumencka a brak majątku
Wiele zadłużonych osób ma świadomość istnienia instytucji upadłości konsumenckiej, ale nadal budzi ona wiele wątpliwości, szczególnie wśród dłużników, którzy nie posiadają żadnego majątku. Nie wiedzą oni, czy w takiej sytuacji złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest w ogóle możliwe. Przez długi czas przepisy ustawy Prawo upadłościowe stanowiły, że dłużnik chcąc starać się o upadłość, musiał posiadać jakikolwiek majątek. Sytuacja uległa zmianie po nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe z 31 grudnia 2014 roku, kiedy to wprowadzono nowy przepis stanowiący, że dłużnik nie musi posiadać żadnego majątku, aby starać się o oddłużenie w drodze postępowania upadłościowego.
Co więcej, postępowanie upadłościowe prowadzone wobec osoby z tzw. „ubóstwem masy upadłości” może trwać znacznie krócej niż w przypadku osób posiadających majątek, który musi zostać spieniężony. Upadłość bez majątku wyklucza etap szacowania oraz sprzedaży tegoż majątku. W wielu przypadkach, po sporządzeniu i zatwierdzeniu listy wierzycieli, następuje przejście do ustalania planu spłaty. W tym momencie dłużnik uzyskuje też informację, jaka część jego zadłużenia ulegnie umorzeniu po zrealizowaniu planu.
Jeśli sytuacja upadłego jest tak trudna, że jakakolwiek spłata nie jest możliwa, plan spłat nie powstaje, a długi zostają od razu umorzone (art. 49116 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe). Umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania (art. 49116 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe). Są to jednak naprawdę wyjątkowe przypadki.
Brak majątku a koszty postępowania
Dłużnik, który nie posiada majątku, może mieć problem z pokryciem kosztów postępowania sądowego. Zdarza się również, że brak mu środków na opłatę wnoszoną wraz z wnioskiem o upadłość konsumencką. Przepis art. 4917 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe stanowi, że w takiej sytuacji wszelkie koszty związane z postępowaniem ponosi tymczasowo Skarb Państwa. Oznacza to, że środki te należy zwrócić. Kto jednak ma tego dokonać? Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli.
Koszty te wskazuje się w pełnej wysokości, chyba że możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe nie pozwalają na zaspokojenie kosztów postępowania tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa oraz innych zobowiązań masy upadłości w pełnej wysokości. Natomiast koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa nieuwzględnione w planie spłaty wierzycieli albo niezaspokojone w ramach wykonania planu spłaty wierzycieli ponosi Skarb Państwa (art. 49115 ust. 2 zd. pierwsze oraz art. 49115 ust. 3ustawy Prawo upadłościowe).
Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę̨ możliwości zarobkowe upadłego, konieczność́ utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość́ niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień́ zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Można nadmienić, że sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli.
Brak majątku a upadłość konsumencka – znaczenie zmian
Konieczność posiadania majątku była kwestią kluczową decydującą o oddaleniu wniosku o upadłość konsumencką aż do momentu wprowadzenia zmiany przepisów. Nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe z 2014 roku była ukłonem w stronę konsumentów znajdujących się w złej sytuacji finansowej. Od tej pory także osoby bez majątku mogą myśleć o oddłużeniu i składać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Oczywiście wciąż muszą spełniać określone warunki, czyli m.in. być osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej oraz znajdować się w stanie niewypłacalności.
Ważne! Brak majątku w przypadku przedsiębiorcy nadal stanowi przeszkodę do ogłoszenia upadłości, ale jest to kwestia nie dotycząca upadłości konsumenckiej.
